تاریخچه انواع ویدئو پروژکتور تا به امروز!

ویدئو پروژکتور چیست؟ ایده‌ی ساخت پروژکتور از کجا آمد و چگونه شکل گرفت؟ تاریخچه ویدئو پروژکتور چیست؟ تقریباً همه چیز از ابن هیثم شروع شد. دانشمندی که اتاق تاریک را ساخت و متوجه شد چطور به کمک فرایند اتاق تاریک می‌توان تصاویر را بزرگ‌تر جلوه داد. یک کشف علمی که آن روزها شبیه چیزی جادویی عمل می‌کرد. بعدها نوبت به ساخت ابزارهای شگفت‌انگیز دیگری مثل فانوس جادویی، اپیسکوپ یا تصویر افکن، پروژکتور ادیسون و بالاخره ویدیو پروژکتورهای امروزی رسید. در ادامه قرار است به سراغ تاریخچه ویدیو پروژکتورها برویم. از ابن هیثم حرف بزنیم و سرنخ تاریخ را بگیریم و به قرن بیست و یکم برسیم. پس اگر چگونگی ساخت پروژکتورها برایتان جذاب است، با ما همراه باشید. 

کمی مقدمه: اتاق تاریک، ابن هیثم و چیزی که فراسوی باورها بود

احتمالاً می‌دانید که سال‌ها پیش زبان عربی زبان علم بود و این دانشمندان اسلامی بودند که جایگاه ویژه‌ای در جهان علم داشتند. همین حالا هم اگر نگاهی به دور و برمان بیاندازیم، ردپای زبان عربی را در علوم متفاوت می‌بینیم. برای مثال علم شیمی که گذشتۀ آن به علم کیمیاگری برمی‌گردد. یا در علم نجوم که خیلی از ستارگان آسمان هنوز به همان اسامی قدیمی‌شان خوانده می‌شوند. یکی از دانشمندان بزرگ قرن پنجم هجری که نقش مهمی در دنیای علم داشت، ابن هیثم بود. بزرگ مردی که امروزه به عنوان پدر علم فیزیک نور شناخته می‌شود. ابن هیثم نخستین دانشمندی بود که تفکر منطقی را در بین دانشمندان رواج داد و البته متوجه شد نور به صورت یک خط مستقیم انتشار پیدا می‌کند.

آزمایشی که ابن هیثم برای اثبات این فرضیه طراحی کرد، بعدها به اتاق تاریک مشهور شد. درواقع می‌توانیم بگوییم کشف ابن هیثم سنگ زیربنایی بود برای اختراع دوربین‌های عکاسی اولیه؛ که نقش مهمی در تاریخچۀ ساخت ویدئو پروژکتور نیز ایفا می‌کنند. تا پیش از اینکه فرضیۀ ابن هیثم تأیید شود، تصور دانشمندان این بود که چشم انسان چیزی را (مثلاً شعاع نوری را) به اجسام می‌تاباند و برگشت این چیز(همین مثلاً شعاع نور) به چشم باعث می‌شود تا ما دور و برمان را ببینیم. ابن هیثم اما معتقد بود چنین امری امکان پذیر نیست. چون که فاصلۀ ما تا ستارگان خیلی بیشتر از این حرف‌هاست. پس باید پای چیز دیگری وسط باشد. این شد که به سراغ ساخت اتاق تاریک رفت.

اتاق تاریک چطور کار می‌کرد؟

نخستین اتاق تاریکی که ابن هیثم ساخت در واقع یک سازۀ چادری‌ شکل بود که در فضای آزاد سرهم شده بود. این چادر به شکلی طراحی و پوشانده شده بود که جلوی ورود هرگونه نوری را به داخل می‌گرفت. تنها نوری که اجازۀ ورود به چادر را داشت، از طریق سوراخ ریزی بود که در دیوارۀ چادر ایجاد می‌شد. به این شکل تنها پرتویی باریک از نور خورشید به درون چادر راه می‌یافت. ابن هیثم به کمک این آزمایش ساده و یک چوب صاف ثابت کرد شعاع نور به صورت مستقیم حرکت می‌کند.

البته این تنها نتیجۀ آزمایش ابن هیثم نبود. ساز و کار اتاق تاریک اتفاق جالب دیگری را هم رقم زد. اگر به یک دانش‌آموز بگویید که ما چطور یک جسم را می‌بینیم؟ جواب می‌دهد ما برای دیدن هر چیزی به نور نیاز داریم. درواقع پرتوی نور به اشیاء می‌تابد و بازتاب آن باعث می‌شود تا ما حضور آن‌ جسم را درک کنیم.

این مسئلۀ ساده چیزی بود که تا قبل از ابن هیثم کسی از آن اطلاع نداشت. در اتاق تاریک بازتاب نوری که به منظرۀ بیرونی چادر تابیده بود، از سوراخ ایجاد شده به درون چادر راه پیدا می‌کرد و روی دیوارۀ مقابل چادر می‌افتاد. به این شکل هرچیزی که بیرون از چادر وجود داشت، به شکل برعکس روی دیوارۀ روبروی چادر تصویر می‌شد. صحنه‌ای اعجاب‌انگیز که احتمالاً مدت‌ها سرگرمی مورد علاقۀ بزرگان و سرمایه‌داران قرن پنجم بود. تصویری که در اتاق تاریک شکل می‌گرفت شفافیت بالایی داشت. این طراحی ساده بعدها دستمایۀ ساخت دوربین‌های عکاسی و حتی ساخت ویدئو پروژکتور قرار گرفت.

فانوس جادویی، نخستین ویدئو پرژکتور تاریخ

با اینکه اتاق تاریک ابن هیثم نقطه شروع تحقیق درباره پروژکتور بود، اما نخستین نمونه از این دستگاه‌های الکترونیکی را باید حدود قرن 17 میلادی جست و جو کنیم. البته در حد فاصلۀ قرن 11 تا 17 نیز دستگاه‌هایی شبیه پرژکتورها ساخته و تولید شده که کم و بیش شبیه همان اتاق تاریک بودند. با این حال فانوس جادویی یک ویژگی منحصر به فرد داشت که آن را از ساخته‌های قبلی جدا می‌کرد. طراحی فانوس جادویی به نحوی بود که قدرت بزرگ‌نمایی تصاویر یا نقاشی‌ها را داشت. چهارچوب اصلی فانوس جادویی از یک جعبۀ چوبی تو خالی تشکیل می‌شد؛ که در جلوی آن یک لنز بزرگ‌کننده قرار می‌گرفت.

فضای عقبی این جعبه به شکلی بود که امکان قرار دادن یک شمع یا چراغ را در پشت فانوس امکان پذیر می‌کرد؛ که منبع نور اصلی دستگاه به شمار می‌رفت. سپس یک عکس‌ یا نقاشی‌ در اندازه‌ مشخصی داخل دستگاه قرار می‌گرفت. به این شکل تصویر به کمک لنز بزرگ می‌شد و از دریچۀ فانوس روی پردۀ نمایش به تصویر در می‌آمد. دلیل این شکل از اسم‌گذاری هم دقیقاً جادویی بودن آن است. در واقع نخستین استفاده‌کنندگان فانوس‌های جادویی شعبده‌بازها و جادوگران دروغینی بودند که برای ترساندن مردم از این وسیلۀ سرگرم کننده بهره می‌بردند. برای یک لحظه خودتان را جای تماشاگران قرن هفدهمی قرار دهید که چطور از تصویر یک خرس قهوه‌ای بزرگ روی پرده‌ای لرزان به وحشت می‌افتادند. هیجان انگیز است. نه؟

اپیسکوپ یا تصویر افکن‌ها

در مسیر بررسی تاریخچۀ ساخت ویدئو پروژکتور پس از فانوس جادویی باید به سراغ اپیسکوپ برویم که تصویر‌افکن یا پروژکتور مات نیز نامیده می‌شود. تصویر‌افکن‌ها برخلاف فانوس جادویی بیشتر از اینکه جنبۀ سرگرم‌کننده داشته باشند، کاربردهای نظامی داشت. ساختمان کلی تصویر‌افکن‌ها تقریباً شبیه فانوس‌های جادویی است. با این تفاوت که اینجا از چند آیینه و یک چراغ هالوژنی پرنور استفاده می‌شد. تصاویر در اندازه‌های مشخص شده‌ای باید در داخل دستگاه قرار می‌گرفت. سپس نور چراغ روی تصویر تابانده شده، بازتاب آن درون آیینه‌ها شکل می‌گرفت. کاربرد آیینه در حقیقت برگرداندن تصویر و گاهی نیز بزرگ‌نمایی آن بود. در نهایت نیز تصویر تولید شده توسط آیینه‌ها به کمک لنزهای تصویر‌افکن بزرگتر شده و روی پرده‌ای سفیدرنگ به نمایش در می‌آمد. نظامیان از این پرژکتورهای اولیه برای نمایش دادن تصاویر، نقشه‌های جنگی، نمودارها و … کمک می‌گرفتند و به همین خاطر بیشتر در نزد نظامیان معروف بود.

ساخت ویدئو پروژکتور ادیسون ویتاسکوپ

اتاق تاریک، فانوس جادویی، اپیسکوپ و …. مواردی بودند که نیاز بود در روند بررسی تاریخچۀ ساخت ویدئو پروژکتور به آن‌ها بپردازیم. تا قبل از اختراع ویدئو پرژکتور، دستگاه‌های ساخته شده صرفاً جهت نمایش تصویر یا به عبارتی همان اسلاید مورد استفاده قرار می‌گرفت. این دستگاه‌ها به مرور زمان پیشرفته‌تر نیز شده بودند. برای مثال در اواخر قرن نوزدهم پرژکتور اسلایدهای کشویی جایگزین تصویر‌افکن‌های اولیه شده بودند. اما با همۀ این احوالات سرعت نمایش اسلایدها به قدری نبود که پیوستگی تصویر حفظ شود. فرانسیس جنکینز نخستین فردی بود که موفق به ساخت یک پروژکتور جهت نمایش تصاویر پیوسته شد. این دستگاه می‌توانست مجموعه عکس‌های به هم پیوسته را دریافت کرده و با سرعت یک بیست و چهارم ثانیه هر عکس را روی پرده نمایش دهد. در واقع این دستگاه در هر ثانیه قابلیت پخش 24 تصویر پیوسته را داشت. نام دیگر ویدئو پروژکتور جنکینز، ادیسون ویتاسکوپ بود.

ادیسون یا جکینز؟ مسئله این است…

دستگاهی که جنکینز ساخته بود، انقلاب بزرگی در صنعت نمایش فیلم ایجاد می‌کرد. همین عامل نیز سبب شد تا سرمایه‌گذار اصلی این آزمایش، دستگاه را از جنکینز بدزدد و آن را به یکی از شرکت‌های بزرگ سینمایی بفروشد. نکتۀ جالب اینکه این شرکت سینمایی هم نام ادیسون را روی اختراع فرانسیس جنکینز گذاشت و آن را «ادیسون ویتاسکوب» نامید. چون در آن دوران ادیسون فرد مشهوری بود و استفاده از نام او می‌توانست تضمین‌کنندۀ فروش دستگاه باشد. البته که این شکل از نام‌گذاری سبب شد تا سال‌ها مردم تصور کنند مخترع این دستگاه واقعاً همان ادیسون مشهور و معروف است.

قرن بیست و یکم و انقلاب در ساخت ویدئو پروژکتور

قرن بیست و یکم قرن تحول دستگاه‌های الکترونیک بود. ساخت ویدئو پروژکتور هم که اختراعش به قرن بیستم برمی‌گشت، در این قرن با سرعت بیشتری به پیشرفت خود ادامه داد. امروزه از چند تکنولوژی متفاوت برای ساخت ویدئو پروژکتور استفاده می‌شود. مهم ترین بخش در این دستگاه‌های الکترونیکی لامپ یا منبع نور اصلی است. به همین خاطر یکی از دسته‌بندی‌های معمول برای ویدئو‌ پروژکتورها دسته‌بندی آن‌ها بر اساس تکنولوژی نوع لامپ است. بر این اساس دستگاه‌های فوق را به سه دستۀ زیر تقسیم بندی می‌کنند:

• پروژکتورهای LED
• پروژکتورهای DLP
• پروژکتورهای LCD

دسته‌بندی دیگری که ممکن است در زمان خرید ویدئو پروژکتور به آن بر بخورید، دسته بندی بر اساس کارایی آن است. ویدئو پروژکتورهای اولیه به گونه‌ای بودند که به خاطر وزن و اندازۀ بالا خیلی امکان جابه‌جایی نداشتند. به همین دلیل نیز اغلب آن‌ها را در مکان مشخصی نصب می‌کردند. امروزه اما صنعت ساخت ویدئو پروژکتورها متحول شده و انواع متفاوتی از این دستگاه پرکاربرد در بازار موجود است. مهم ترین دسته‌های ویدئو پروژکتورها به شرح زیر است:

• ویدئو پروژکتورهای خانگی
• مینی پروژکتورها
• پاکت پروژکتورها
• ویدئو پروژکتورهای چند کاربره

اگر علاقه‌مند هستید که بیشتر دربارۀ ویدئو پروژکتورها بدانید، منتظر مقاله‌های بعدی در سایت هم باشید. قرار است به طور مفصل دربارۀ این دستگاه‌های الکترونیکی گفت و گو کنیم.